Felix Timmermans, verrassend polyvalente schrijver
Hij sneed heel diverse thema’s aan in zijn bijna 50 publicaties in boekvorm. Schepper van proza dat oog heeft voor alles wat zich afspeelt op, in en tussen aarde en hemel.
De in Lier geboren en overleden Felix Timmermans geniet vooral bekendheid door Pallieter (1916), naar het gelijknamige hoofdpersonage dat zijn levensblijheid uitschreeuwt waar de Brabantse zandstreek overgaat in klei. Tot ver over de landsgrenzen werd de uitbundige groet van deze heidense volksheld die de dag melkt gehoord en geprezen als de belichaming van de Vlaamse levenshouding. Dat laatste is natuurlijk een grove veralgemening. Timmermans heeft zich trouwens uitdrukkelijk afgezet tegen deze misvatting. Hij zei van zichzelf dat hij ‘in tegenstelling tot zijn Pallieter stil en zelden geestdriftig was, geen waaghals, geen begenadigd schaatser, niet buiten woonde, niet te paard reed en de bomen helemaal niet van verrukking omhelsde’. In werkelijkheid was Pallieter Timmermans’ ode aan zijn eigen ontwaken uit een diepe, langdurige geestelijke crisis gepaard gaande met een ernstige ziekte tijdens zijn adolescentiejaren. Niet toevallig publiceerde hij in die periode zijn novellenbundel Schemeringen van de dood (1910), zijn prozadebuut, met De lijkbidder, Het zevende graf, De witte vaas, Het ongekende en vooral het uiterst beklemmende De kelder, dat doet denken aan grootmeesters van het genre als Edgar Allan Poe en Jean Ray.
Twee jaar later schetste Timmermans in De zeer schone uren van juffrouw Symforosa, begijntjen (1918), als nooit tevoren was gebeurd, zo innig de volkse devotie in de wereldvreemde beslotenheid van het Lierse begijnhof. Met dichterlijke fijngevoeligheid ontvouwde hij de onvervulde idylle tussen het jonge begijntje Symforosa en de simpele begijnhoftuinier en latere kloosterbroeder Martienus.
Felix Timmermans was Pallieter noch mysticus; geen denker maar evenmin een oppervlakkig verteller; geen realist maar nog minder een fantast. Zeker geen taalexpert maar des te groter stijlvirtuoos. Zijn grammaticale vergissingen en syntactische onhandigheden worden ruimschoots goedgemaakt door zijn verbazende picturale kracht, vooral bepaald door zijn sterke zintuiglijke waarnemingen. Voorts vallen zijn lezers voor zijn wereld van eenvoud en stilte, beeldspraak, rake vergelijkingen, originele blik, treffende verpersoonlijkingen …
In de eerste plaats prozaschrijver, maar zijn artistieke loopbaan startte en beëindigde Felix Timmermans met poëzie. Voorts bewerkte hij nog prozateksten tot geliefde toneelstukken, oogstte hij vooral in het buitenland roem met zijn causerieëntournees, beoefende hij met succes de schilderkunst en grafiek en toonde hij zich de gedroomde illustrator van zijn eigen werk.
Felix Timmermans is vertaald in het Bulgaars, Chinees, Deens, Duits, Engels, Esperanto, Fins, Frans, Hebreeuws, Hindi, Hongaars, Italiaans, Japans, Lets, Litouws, Noors, Pools, Portugees, Roemeens, Russisch, Servo-Kroatisch, Sloveens, Slovaaks, Spaans, Tsjechisch, Zuid-Afrikaans en Zweeds.
© Ga het Na Nationaal Archief Nederland