Wat hebben die reuzemolshopen in Haspengouw te betekenen?
Weidse vruchtbare akkers, cirkelronde vergezichten, holle wegen, rust, boomgaarden rond de dorpskernen, vierkantshoeven, kastelen, mergelgroeven en … Gallo-Romeinse grafheuvels in Haspengouw.
In de 1e eeuw voor Chr. trok de Romeinse veldheer Julius Caesar met zijn leger naar het noorden om heel Gallië te veroveren. Aanvankelijk leed hij bij Tongeren een verpletterende nederlaag tegen de Eburonen, een Keltische stam geleid door Ambiorix. Maar daarna keerden de krijgskansen. De Eburonen zouden uiteindelijk het onderspit delven en het veld moeten ruimen voor hun tegenstrevers, de Tungri, een andere Keltische stam die het mogelijk op een akkoordje gooide met de bezetter.
Haspengouw ligt in het hart van de Romeinse provincie Civitas Tungrorum. Voor de Romeinen vormden steden de kern van hun beschaving. In 10 v. Chr. stichtte toenmalig keizer Augustus de stad Tongeren, op de plaats waar de rivier de Jeker de grote heirbaan van Keulen naar Bavik kruiste. Ze groeide uit tot een belangrijk centrum van macht, bestuur, handel en cultuur, met schitterende residenties, theaters, badhuizen, tempels en buiten de 5 km lange muur uitgebreide grafvelden of tumuli, gelegen in de onmiddellijke buurt van de villae, de landbouwbedrijven, en de grote heirbanen of hun zijwegen.
In totaal bezaten een honderdtal welstellende families, de plaatselijke elite, één of meer van dergelijke villae in Haspengouw. Ze namen de Romeinse levensstijl over om zich te onderscheiden van andere aanzienlijke families en het gewone volk in andere provincies. Zo tooiden ze zich met de verfijnde kleding en exotische juwelen van de Romeinen als blijk dat ze met hun cultuur vertrouwd waren. Maar tegelijk wilden ze iets van hun eigen cultuur behouden; vandaar het begrip Gallo-Romeins. Hun huizen van hout en leem ruilden ze in voor Romeinse residenties van steen, met een mozaïekvloer, wandschilderingen, kelder … Ze stonden op een ruim erf van 200 bij 125 m, naast stallen, schuren, werkplaatsen en het personeelsverblijf. De villae verbouwden op kleinere percelen dan nu, omringd door hoge en brede hagen, tarwe en spelt, die via de heirbanen geëxporteerd werden naar de soldaten in het Rijnland, aan de oostelijke rijksgrens.
Ook na zijn dood wilde zo’n parvenuachtige villa-eigenaar, vooral in Haspengouw, nog opvallen in de ogen van de gemeenschap. Hij stond erop dat hijzelf, zijn vrouw of een ander belangrijk gezinslid, net als een vooraanstaande Romein, werd gecremeerd en dat zijn resten werden begraven in een kamer van hout of steen met een tumulus, een steile aarden grafheuvel van soms wel 50 m diameter en 15 m hoog eroverheen. Compleet met kostbare bijgiften, zoals aardewerk, bronzen kommen en schalen, glazen flesjes … die de afgestorvene kon gebruiken tijdens zijn tocht naar het dodenrijk. Felbegeerde statussymbolen.
Van de honderden tumuli in Haspengouw, aangelegd tussen 70 en 250 na Chr., resten er in Limburg nog een 15-tal. Ga zeker ’s kijken naar die vreemde bulten in het landschap.