Vertaalperikelen rond Brusselse straatnamen

Enige kennis van onze landstalen Nederlands en Frans is een pluspunt bij dit artikel. Hoe vertaalperikelen rond straatnamen in het tweetalige Brussel soms ergerlijk, meestal grappig maar altijd bevreemdend uitpakken.  

Beknopte taalgeschiedenis van Brussel door de eeuwen heen   

Voor een goed begrip moeten we de Belgische hoofdstad taalkundig kort doorlichten. Vanaf de stichting van Brussel eind 10e eeuw was Vlaams eeuwenlang de dominante volkstaal. In de 15e eeuw vestigden de Bourgondiërs hun hof in Brussel. Zij wedijverden met het Franse hof in Parijs qua klasse, stijl en … taal. Een kleine bestuurlijke en maatschappelijke elite in onze contreien schakelde over op het Frans terwijl het overgrote deel van de bevolking Vlaams bleef spreken. In de 16e eeuw floreerde het Vlaams, zoals ook andere Europese volkstalen. Er had zich zelfs stilaan een Nederlandse standaardtaal ontwikkeld nog vóór de Zuidelijke en de Noordelijke Nederlanden in 1648 scheidden. Onder het Spaanse en het Oostenrijkse bewind in de 16e, 17e tot eind 18e eeuw zag de situatie er ongeveer zo uit: het Vlaams was de taal van het gewone volk en van de lagere besturen, het Frans die van de hogere administratie, wetenschap, cultuur en in toenemende mate die van de burgerij en het Latijn tot slot hield goed stand in het onderwijs en de religie. Omstreeks 1800 maakte het Franse gezag het Frans als enige taal verplicht voor het onderwijs, de administratie, het rechtssysteem, het leger en de pers. Straatnamen moesten een Franse vertaling krijgen maar het Vlaams werd op de bordjes geduld.  
 
Een handvol pareltjes uit de rijke oogst vertaalfratsen in het Brusselse straatbeeld 

Wilt u de gotische pracht van het Brusselse stadhuis gaan bewonderen, dan moet u naar de Grote Markt (NL) of la Grand-Place (F). Hoezo, een plein is toch niet helemaal hetzelfde als een markt? Nee, maar bij de Franse naamgeving had de Grote Markt haar historische marktfunctie al verloren en bovendien drong de politieke betekenis zich op de voorgrond. Vandaar. Voor de achterzijde van het stadhuis moet u naar de Vruntstraat (NL). Hier stond in de Spaanse tijd de vrunte, een Middelnederlands woord voor ‘gevangenis’. De Spaanse bezetter las dat ten onrechte als vriend en vertaalde het als amigo. Die Spanjaarden toch! Later gewoon als rue de l’Amigo (F) overgenomen. Nog altijd spreekt men in Brussel trouwens over den amigo als men de doos bedoelt. En wat dacht u van de Vlaamse Steenweg (NL), de verbinding tussen hartje Brussel en Gent, die de Fransen niet als chaussée de Flandre maar gewoon als rue de Flandre (F) hebben vertaald? Nu, fout kan je het niet echt noemen, want in één flinke sprong sta je van de ene op de andere stoep. 

De Bruidstraat (NL)/rue de la Fiancée (F) slaat de bal dan weer helemaal mis. Hier, aan de oevers van de overwelfde Zenne, werd vroeger de ‘brui’ van Brussel, een oud-Vlaams woord voor ‘afval’ naartoe gebracht. De Fransen vonden dat woord wel sterk lijken op ‘bruid’ met -d dus en maakten er gemakshalve rue de la Fiancée van. En dat werd op zijn beurt dan weer verkeerd als Bruidstraat (NL) vertaald! Nu worden er vooral de goederen geleverd van de kantoren die hun vooringang hebben aan de parallel gelegen Emile Jacqmainlaan. Veel meer dan mogelijk een gedumpte bruid zal u er niet meer aantreffen ... 

Tot slot twee héle mooie straatnaamparen: wie zou er niet willen opgroeien respectievelijk zijn laatste jaren slijten in de Kindvriendelijk Huisstraat (NL)/rue de la Cité Joyeuse (F) en de even verderop gelegen Gelukkige Grijsheidstraat (NL)/rue de la Vieillesse Heureuse (F), beide in de Brusselse gemeente Sint-Jans-Molenbeek? 

Zoekt u verder zelf maar uit wat er aan de hand is met de Wildewoudstraat (NL)/rue du Bois Sauvage (F) – Stormstraat (NL)/rue d’Assaut (F)  - Kleerkopersstraat (NL)/rue des Fripiers (F) - het Vossenplein (NL)/la place du Jeu de Balle (F) - Wollendriestorenstraat (NL)/rue de la Grosse Tour (F) en zovele andere. Onderrichtsstraat alias Onderwijsstraat (NL)/rue de l’Enseignement (F) en Welgelegenstraat alias Schoon-Zichtstraat (NL)/rue du Beau(-)Site (F) spreken alvast voor zich … 

Misschien komen we er ooit ’s op terug. Alvast veel zoekplezier.