Ontketende De Stomme van Portici écht de Belgische Revolutie in 1830?
Op school hebben we geleerd dat tijdens de opvoering van de opera La Muette de Portici (De Stomme van Portici), op woensdag 25 augustus 1830 in de Brusselse Muntschouwburg, rellen uitbraken tegen het Hollandse bewind, een conflict dat rechtstreeks heeft geleid tot de Belgische onafhankelijkheid. In werkelijkheid was de opera slechts de lont in het kruitvat.
De revolutie kende diepere oorzaken. Na de val van Napoleon waren tijdens het Congres van Wenen in 1815 de voormalige Oostenrijkse Nederlanden, het oude prinsbisdom Luik en het groothertogdom Luxemburg samengevoegd met de provincies van de voormalige Republiek tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Dit nieuwe koninkrijk moest de ideale bufferstaat vormen om eventueel hernieuwde machtsaspiraties van Frankrijk af te remmen. Aanvankelijk bloeide de economie dankzij het stimuleringsbeleid van Willem I van Oranje, maar eind jaren 1820 trad een recessie in. Door de hoge accijnzen op primaire levensbehoeften groeide de ontevredenheid onder het proletariaat. Voorts zette het autoritaire en eigenzinnige bewind van de vorst kwaad bloed, waren veel van de katholieke zuiderlingen niet blij met het feit dat Willem I protestants was en vond de Franstalige elite het weer vervelend dat de regering Nederlands sprak. Reken daarbij de impact van de Julirevolutie in Frankrijk en de vele politieke bannelingen die in voorgaande jaren een goed heenkomen hadden gezocht in Brussel en hier het vuurtje nog wat kwamen opstoken. Tot de vlam in de pan sloeg!
Ondanks de oplopende spanningen in de weken vooraf werd van overheidswege besloten de geplande opera, ter gelegenheid van de verjaardag van Willem I daags tevoren, toch te laten doorgaan. Men vreesde ‘erg geestdriftige uitbarstingen’ en ‘enige baldadigheden’ tijdens de vertoning. Geen woord echter over de affiches in de stad die als ‘feestprogramma’ vermeldden: Maandag: vuurwerk - Dinsdag: feestverlichting - Woensdag: REVOLUTIE! De gebeurtenissen die avond werden waarschijnlijk geregisseerd. Enkele tientallen jongeren, merendeels afkomstig uit de gegoede burgerij, wachtten het moment af om bij de aria Amour sacré de la Patrie (De Heilige Liefde voor het Vaderland) in actie te komen tegen het bewind van de koning. Na het stormachtig applaus en de uitroepen Vive la liberté! en Vive la France liepen de bezoekers, al dan niet spontaan, de straat op. Zovele ongeregeldheden, vernielingen, brandstichtingen, mislukte onderhandelingen en gewelddadigheden later werd op 4 oktober de onafhankelijkheid uitgeroepen.
Nu, wie was die Stomme van Portici eigenlijk? Het was Fenella, een arm, jong en stom vissersmeisje uit het dorpje Portici bij Napels. Ze werd gedumpt door haar rijke minnaar die met een Spaanse prinses huwde. Haar broer, een visser, leidde de opstand tegen de Spaanse overheerser in 1647. De opera werd gecomponeerd door de inmiddels vrijwel vergeten Fransman Daniel François Esprit Auber (1782-1871). Destijds trok hij met name in Parijs en Brussel volle zalen.