Honderden bananenvariëteiten bewaard in België

Op 23 januari 2017 viert ons land de 30ste verjaardag van de bananengenenbank. Die helpt onderzoekers en boeren wereldwijd om meer inzicht te krijgen in de bananenteelt. Eigenlijk wordt er slechts één soort banaan uitgevoerd: de Cavendish. “Een jammere zaak, vindt Rony Swennen, hoofd van het labo, want er bestaan zoveel verschillende variëteiten die veel lekkerder zijn. Hoe komt dat? De westerse consument is nogal kieskeurig: bananen moeten namelijk een mooie gele kleur hebben, zoet van smaak zijn, voldoen aan een bepaalde grootte, … Er bestaan bananen in alle soorten kleuren en formaten. Die worden geteeld in de tropen door kleine boeren. Ze staan in voor hun eigen voorziening en verkopen de rest op lokale markten.”

Jaarlijks worden er meer dan 145 miljoen ton bananen geteeld. Daarvan wordt slechts 15% geëxporteerd. Dat betekent dat maar liefst 85% van alle geproduceerde bananen ter wereld bestemd zijn voor lokaal gebruik. In België eten we jaarlijks zo’n 8 kg bananen. Ons land is bovendien de tweede grootste importeur en exporteur van bananen in de wereld.

De bananengenenbank in Leuven bewaart 1536 bananenvariëteiten. Ze verzamelt digitale informatie over elke soort en stelt die beschikbaar op het internet met de bedoeling de diversiteit te bevorderen en het gebruik ervan te stimuleren zodat de verschillende soorten niet verloren gaan voor toekomstige generaties. De banaan wordt immers steeds meer bedreigd door ziektes en ontbossing. Professor Swennen licht de dagelijkse werking toe: ‘Via onze website krijgen we constant vraag naar nieuwe variëteiten. We versturen gratis 5 stalen per soort. In ons 30-jarig bestaan hebben we materiaal verstuurd naar meer dan 109 landen. Onze klanten bestaan uit ngo’s, universiteiten, onderzoeksinstellingen, maar natuurlijk ook uit boeren zelf. Hoe versturen we? Ofwel in plastic zakjes ofwel in kleine plastic potjes met een schroefdop. We moedigen partners aan om laboratoria uit de grond stampen en een lokale handel voor plantgoed op te zetten. Dat zijn meestal privébedrijven die materiaal blijven vermenigvuldigen en het tegen een goedkope prijs beschikbaar stellen voor de lokale boeren. Weg dus van het klassieke verhaal van subsidies.’

Wereldwijd zijn er ongeveer 2000 variëteiten beschikbaar. Bedoeling is om die in Leuven ook allemaal binnen te brengen en de genetische kaarten van de verschillende soorten te verfijnen. Elk stekje draagt een barcode. Eens die gescand wordt, komt allerlei informatie tevoorschijn over de identiteit en de kenmerken. Bovendien werd de volledige collectie ook ingevroren (met vloeibare stikstof bij een temperatuur van -196°C) om de diversiteit voor eeuwig te bewaren. Na ontdooiing blijven de plantjes levensvatbaar en kunnen ze verder groeien.

België voert al sinds 1910 onderzoek naar bananen. Door de historische band van ons land met Centraal-Afrika, de expertise van de KU Leuven met in vitro cultuur en de stabiliteit van ons land, is het niet onlogisch dat de collectie werd ondergebracht in België.