Knus genesteld tussen de tweede en de derde bobbel helemaal boven in de provincie Antwerpen ligt op vijf kilometer van de grens Baarle-Hertog-Nassau. Een mozaïek van een twintigtal officieel erkende Belgische enclaves volledig omsingeld door Nederland en een tiental Nederlandse enclaves, lukraak uitgestrooid tussen stukjes België.
Er wonen een 2.500 Belgen in Hertog en 6.000 Nederlanders in Nassau, in één dubbeldorp met twee namen. Je hebt er twee gemeenten met hun respectieve gemeentehuis, twee provincies, twee nationaliteiten, twee koningshuizen, twee fiscale stelsels, twee bisschoppen, twee kerken vlak bij elkaar, een Nederlandse en een Belgische politiepost, twee brandweerkorpsen, twee postkantoren, twee scholen, twee elektriciteitscentrales, twee … Zowat alles in tweevoud, zeg maar. Voor de invoering van de euro in 2002 aanvaardden de winkels cashbetalingen in zowel Belgische franken als Nederlandse guldens, zodat de Baarlenaren van elk een voorraadje op zak hadden.
Bent u nog mee? Mooi zo, want de tweelandenpuzzel is daarmee nog lang niet gelegd. In het stratenpatroon zijn de enclavegrenzen duidelijk zichtbaar. Als wandelaar merk je dat je de grens passeert wanneer je bijvoorbeeld de straat oversteekt of de hoek omgaat. De huisnummers geven aan of je langs een Belgisch of een Nederlands huis loopt. De locatie van de voordeur bepaalt de nationaliteit van het huis. Belgische huizen hebben een zwart cijfer op een witte achtergrond en linksboven de Belgische driekleur. De Nederlandse een blauw cijfer op een wit bordje, met links een verticale streep en rechts een blauwe. Maar het kan nog gekker! Enkele huizen staan deels op Belgische, deels op Nederlandse bodem, omdat de grens pal midden door de voordeur heen loopt. Die huizen dragen zowel een Belgisch als een Nederlands nummer. Bovendien hanteren beide landen hun eigen nummering. Zoals het vroegere café ’t Hoekske, op de hoek van de Nieuwstraat en de Stationsstraat, waar de grens dwars door de gelagkamer liep. Dat had zo zijn praktisch voordeel. Bij de verkoop van deels Belgische en deels Nederlandse percelen grond waren er twee notarissen vereist, die elk uitsluitend rechtsbevoegheid hadden binnen hun eigen staatsgrenzen. Daar was dit café dan uiterst geschikt voor. Niet-bevestigde bronnen laten in één huis de grens zelfs dwars door het toilet lopen, zodat je een boodschap kunt doen met de ene bil in België en met de andere bij onze noorderburen. Hoe dan ook, het resultaat van dit alles is dat je in een recordtijd ongemerkt tientallen keren de Belgisch-Nederlandse grens oversteekt.
De hamvraag nu is: wat is de oorzaak van deze internationale warwinkel? In 1198 gaf hertog Hendrik I van Brabant een deel van Baarle in leen aan de heer van Breda en graaf van Nassau. De cijnsgoederen die zijn onderhorigen al in leen hadden, vielen niet onder de splitsing. Die toestand werd later in officiële stukken herhaaldelijk bekrachtigd, ondanks meerdere pogingen tot gebiedsruil.