De middeleeuwen. Om je dood te lachen!
Wie de middeleeuwen zonder meer associeert met somberheid en volslagen ernst verandert stellig van mening. Na een bezoek aan de KBR in Brussel, de vroegere Koninklijke Bibliotheek van België, die op 18 september 2020 opnieuw opengaat.
Oorlogen, hongersnood, ziektes, religieuze gestrengheid … voor de meesten van ons de belangrijkste kwalen waarmee de middeleeuwers te kampen hadden. Toch geeft de Librije van de Bourgondische hertogen, een kostbare verzameling van een 300-tal overgebleven handschriften die hun macht en prestige weerspiegelen, een genuanceerder beeld. Ze omvat naast religieuze boeken ridderromans, in het Latijn, Frans en Nederlands, poëzie, historische kronieken, reisverhalen en wetenschappelijke werken. De hele middeleeuwse gedachtewereld komt erin aan bod. Het was niet alleen kommer en kwel wat de klok sloeg. Deze vorstelijke boekenreeks laat – letterlijk – ruimte voor schalksheid. Vanaf pakweg 1250 gaan illuminatoren met humor in de marges van een mansucript, naast de initialen en afbeeldingen op de bladspiegel, allerlei versieringen aanbrengen. Satire en grotesken leiden de aandacht van de lezer af en eigenlijk ontpopt hij zich als een kijker. In deze mundus inversus worden de rollen omgekeerd: zo zie je geharnaste soldaten op de vlucht slaan voor slakken of een ezel die de Schrift onderwijst.
Andere literatuur, met name het Oudfranse dierenepos Roman de Renart, getuigt van eenzelfde guitigheid in de middeleeuwen.