José van Dam, de dolende ridder van de lyrische kunst

De Belgische operazanger Joseph, Libert, Alfred, baron Van Damme (José van Dam), werd op 25 augustus 1940 geboren in de Brusselse gemeente Elsene.

‘We moeten ten dienste staan van de muziek’, zegt van Dam, bekend om zijn bescheidenheid. In 1957 gaat deze schrijnwerkerszoon in het Brusselse conservatorium studeren bij Frédéric Anspach. Het jaar daarop wint hij zijn eerste zangprijzen en schittert hij op wedstrijden in Luik, Parijs, Toulouse en Genève. Algauw wordt zijn bas-bariton opgemerkt en na zijn debuut in Luik mag hij in 1961 beginnen aan de Opéra de Paris en de Opéra-Comique. In 1967 komt hij naar de Opéra de Genève en twee jaar later wordt hij een van de hoofdzangers aan de Deutsche Oper in Berlijn. Hij vertolkt er onder meer de rol van Leporello in Mozarts Don Giovanni; hij drukt er zijn stempel op en hij zal er voor altijd mee worden geassocieerd. Vanaf 1970 neemt zijn carrière een internationale wending. Hij zingt in de grootste zalen, met name de Scala in Milaan, de Metropolitan Opera in New York, Covent Garden in Londen, de Muntschouwburg in Brussel en in de opera’s Boris Godounov van Moussorgsky, Falstaff van Verdi, Wozzeck van Berg en De Bruiloft van Figaro van Mozart.

Als een van de beste bas-baritons uit zijn tijd ontving José van Dam tal van onderscheidingen, waaronder de Franse Commandeur des Arts et des Lettres. Hij kreeg ook een lintje van koning Albert II. De lyrische artiest is uitermate bekend om zijn vele operarollen, maar ook om zijn titelrol in de film Le Maître de Musique van Gérard Corbiau. Toen zei hij: ‘Het is een heel ander vak, je kan opnieuw beginnen, het is veel minder stresserend en erg leuk.’ 

‘Sancho, mijn beste Sancho, nu moeten we scheiden’. Het is 4 mei 2010, voor zijn laatste rol in de Munt vertolkt hij Don Quichotte, in een regie van de Fransman Laurent Pelly en onder leiding van dirigent Marc Minkowski. De toen 100-jarige opera, uit 1910, een ‘heroïsche komedie’ gebaseerd op een boek van Cervantes, was in meer dan 50 jaar niet meer opgevoerd. Het is een van de laatste werken van de Franse componist Jules Massenet.  Het label Erato bracht voor de 75e verjaardag van José van Dam Autograph uit, een nieuwe reeks cd-boxen gewijd aan grote artiesten, waarvan de 10 cd’s hem in zijn hoofdrollen tonen (Devils, Fathers en Don Quichottes), Two Centuries of Opera (van Rameau tot Landowski), Mélodies, Lieder, Oratorio en tot slot Interview met de artiest.

Op YouTube zijn tal van vertolkingen van José van Dam terug te vinden.